Helaas komen verwondingen regelmatig voor bij paarden, gelukkig kunnen de meeste wonden ook wonderbaarlijk goed herstellen. Grotere verwondingen kunnen echter wel veel tijd kosten om volledig te genezen. Vaak loopt de wondgenezing bij grotere wonden ook niet geheel vlekkeloos en kunnen we veel tijd besparen door de wond te behandelen. Ook kleine wonden zijn niet altijd even onschuldig zoals ze in eerste instantie lijken. Daarom is bij wonden verstandig om toch vaak even met een dierenarts te overleggen.
Bij een klein oppervlakkig (schaaf)wondje op het bovenlichaam is het meestal afdoende om deze zelf schoon te maken met schoon kraanwater. Vaak is het ook verstandig om er daarna een dun laagje wondzalf op te smeren. Bij wondjes op de onderbenen of grotere of diepere wonden die openstaan is het verstandig om direct te bellen. Ook bij twijfel kunt u altijd bellen voor overleg.
Schaafwond op de knie
Is een wond vers (<3 uur oud), schoon en niet gezwollen dan is het meestal mogelijk om deze te hechten. Door de wond te hechten worden de wondranden tegen elkaar aan getrokken waardoor deze sneller geneest met minder litteken vorming. Dit heet per primam genezing. Als er geen complicaties optreden is de wond na 10-14 dagen voldoende genezen om de hechtingen te kunnen verwijderen. Na deze periode is de huid echter nog niet terug op de volledige treksterkte. Meestal duurt het in totaal 4 weken voordat de huid weer op volle sterkte is. Complicaties die op kunnen treden na het hechten zijn een wondinfectie, optreden van zwelling, (uit)scheuren van hechtingen of afsterven van een huidflap of de wondranden.
Wonden op de onderbenen zijn vaak wat lastiger te hechten, de huid is daar wat minder elastisch waardoor er meer spanning komt te staan op de wond. Daarnaast hebben de onderbenen al snel de neiging om bij wondjes wat te gaan zwellen wat weer leidt tot extra spanning op wond. Als er erg veel spanning op de wond komt te staan bestaat het risico dat de bloedvoorziening van de wondranden belemmert wordt. Hierdoor kunnen de wondranden afsterven en de hechtingen loslaten. Daarom worden wonden op de onderbenen meestal in het verband gezet, dan is de wond beschermt en voorkomen we excessieve zwelling van het been.
Is een wond ouder dan 3 uur, erg vies of niet te hechten dan zal de wond per secundam moeten genezen. Overigens moeten wonden die gehecht zijn maar door complicaties niet goed genezen ook per secundam genezen. Per secundam genezen is een proces wat bestaat uit drie fases. In de eerste fase zal het lichaam al het dode / niet levensvatbare weefsel afstoten en opruimen. Daarna zal de wond opgevuld gaan worden met granulatieweefsel. Dit is soort vulweefsel wat zeer veel bloedvaten bevat en dient als tijdelijke opvulling van de wond. In de laatste fase zal de huid rond de wond gaan samentrekken om de wond te verkleinen en gaat de huid over het granulatieweefsel heen groeien.
Vooral de eerste twee fases kunnen soms lang duren. Als een wond vuil is of er veel dood weefsel aanwezig is zal het lichaam dit eerst op moeten ruimen. Zolang er nog dood weefsel of vuil aanwezig is zal de wond niet volledig opgevuld worden met granulatieweefsel. Het kan soms wel enkele weken duren voordat een wond volledig schoon en opgevuld is. Maar als de wond eenmaal schoon en opgevuld is, verloopt het laatste deel van de genezing vlot. Bij wonden op de onderbenen kan het ook gebeuren dat er stukjes van het botvlies afsterven of zelf kleine botsplinters ontstaan. Zijn deze groot dan kunnen ze operatief verwijderd worden, kleine schilfers zal het lichaam zelf opruimen.
Als een wond veel dood weefsel of vuil bevat dan bestaat er ook een groot risico op wildvlees vorming. Wildvlees is eigenlijk een overmatige vorming van granulatieweefsel. Het ontstaat meestal doordat er vuil of dood weefsel het opvullen van de wond belemmert. Als de wond eenmaal schoon is dan zal de aanmaak van granulatieweefsel en wildvlees afgeremd worden. Het probleem met wildvlees is dat het gaat uitpuilen, hierdoor belemmert het de groei van de huid over de wond. Gelukkig is het relatief simpel te behandelen door al het weefsel wat uitpuilt weg te snijden. We kunnen de vorming van wildvlees remmen door middel van speciale zalven.
Helaas is uit onderzoek gebleken dat bij paarden het genezingsproces niet erg effectief verloopt. Er is een onderzoek gedaan waarbij men chirurgisch wonden heeft gecreëerd bij zowel paarden als pony’s op de benen en het bovenlijf. Hieruit bleek dat de wonden op zowel het bovenlijf als de benen bij pony’s met gemiddeld 9 weken helemaal genezen waren. Bij paarden verliep het genezingsproces op het bovenlijf sneller dan op het been maar zelfs na 12 weken waren de wonden nog niet volledig genezen. Ook verliep het genezingsproces bij paarden met meer complicaties zoals meer en langdurigere zwelling en de ontwikkeling van wildvlees. Dit verschil komt doordat er bij pony’s een heftigere en beter gecoördineerde ontstekingsreactie plaatsvind in de eerste fase van de wondgenezing. Waarom dat zo is, is echter niet bekend.
Bij per secundam genezende wonden loont het zeker moeite om de genezing te ondersteunen voor een zo spoedig mogelijk herstel. Er zijn een aantal dingen die we kunnen doen om de genezing zo optimaal mogelijk te laten verlopen. In de eerste genezingsfase kunnen we het lichaam een hoop werk besparen door het niet levensvatbaar weefsel en viezigheid te verwijderen. Dit kan bijvoorbeeld door het grondig spoelen van een wond, wegsnijden van dood weefsel of met behulp van speciale wonddressings. Ook hebben wij op de kliniek een Versajet staan, dit is een apparaat waarmee we door middel van waterkracht weefsel kunnen snijden en afzuigen. Dit apparaat is speciaal gemaakt om wonden op te schonen. Hiermee kunnen we de vervuilde en niet levensvatbare buitenste laag van een wond afschrapen. Met behulp van de versajet kunnen we een vieze wond transformeren in een mooie schone wond zodat deze zo snel mogelijk geneest.
Werkingsmechanisme van de Versajet
Verder is het zeker bij beenwonden nuttig om deze in het verband te zetten. Onder het verband blijven de wonden namelijk warmer en vochtiger wat de genezing bevorderd. Daarnaast kunnen we onder de verbanden gebruik maken van speciale wonddressings. We hebben voor elke fase in de wondgenezing speciale wonddressings om de genezing te ondersteunen. Zo zijn er speciale gazen die vorming van granulatieweefsel bevorderen en gazen die het wondvocht absorberen. Uiteraard hebben we ook speciale gazen die antibacterieel werken. Dit alles heeft als doel om het lichaam zo veel mogelijk te ondersteunen in het genezingsproces en complicaties te voorkomen.
De foto’s hieronder zijn een goed voorbeeld van het wond genezingsproces (chronologisch van links naar rechts en boven naar onder). Het paard was met zijn been klem komen te zitten en had daarbij een wond op de voorzijde van het been opgelopen. De wond was tot op het bot aan toe, daarbij was ook de strekpees compleet afgescheurd. De wond is gehecht maar helaas hielden de hechtingen het niet (foto rechtsboven). Er was toch te veel gekneusd en beschadigd weefsel aanwezig waardoor de wond niet dicht bleef. Uiteindelijk hebben we de hechtingen verwijderd en de wond zoveel mogelijk opgeschoond met behulp van de versajet. Daarna zijn we met speciale dressings de wond gaan ondersteunen. Op de middelste foto in de onderste rij is de wond zo goed als helemaal opgevuld met granulatie weefsel en er is wat wildvlees aanwezig. De foto rechtsonder is na ongeveer 8 weken. De wond is volledig opgevuld, de huid erom heen heeft zich samengetrokken om de wond te verkleinen en er is een mooi roze laagje nieuwe huid zichtbaar. Uiteindelijk is deze wond zo netjes genezen dat er alleen nog een klein litteken overbleef.
Voorbeeld van een secundair genezen wond