De rug speelt een hele belangrijke rol in het bewegingsmechanisme van het paard. Het vormt namelijk de verbinding tussen de voor- en achterhand en zorgt ervoor dat een paard in balans kan bewegen. De rug draagt een groot deel van het gewicht van het paard (de buik- en borstinhoud) en verdeeld dit gewicht over de vier benen. Ook zorgt de rug voor het overbrengen van de voortstuwende kracht van de achterhand. De rug bestaat niet alleen uit de ruggenwervels maar ook uit veel verschillende gewrichten tussen de wervels en uiteraard de omliggende spieren en banden. De wervels zijn de basis waar de spieren op aangrijpen. De anatomie van de rug is dan ook erg complex wat de diagnostiek bij een rugprobleem soms moeilijk maakt.
Rugproblemen komen helaas veel voor en kunnen soms best een uitdaging zijn om op te lossen. Om tot een juiste diagnose te komen bij een rugprobleem is vaak uitgebreid onderzoek noodzakelijk. Om wat meer inzicht te geven in rugproblemen hebben we deze serie artikelen gemaakt. In dit eerst artikel gaan we uitgebreid in op de anatomie en de biomechanica van de rug. In de volgende artikelen zullen een aantal aandoeningen worden behandeld.
In de rug maken we onderscheid tussen drie gebieden. Het voorste gebied is het thoracale gebied met de borstwervels. Deze 18 borstwervels vormen de basis voor de ribben van het paard. De borstwervels worden meestal aangeduid met een T en een nummer, bijvoorbeeld T1 voor de eerste borstwervel. Na het thoracale gedeelte van de rug komt het lumbale gedeelte, de lendenen. Dit gedeelte bestaat uit zes wervels, aangeduid met de L. Als laatste onderdeel van rug zijn er nog vijf sacrale wervels, deze zijn gefuseerd en vormen samen het heiligbeen.
Bovenaanzicht van de wervelkolom met rechts de borstwervels en links het voorste deel van het heiligbeen.
Net zoals alle wervels bestaan de borstwervels uit een wervellichaam met daarin de holte waar het ruggenmerg doorheen loopt. De eerste 10 thoracale wervels hebben heel prominente doornuitsteeksels, deze vormen de schoft. Verder hebben alle borstwervels kleine dwarsuitsteeksels waar de ribben op aanhechten. Daarnaast hebben alle borstwervels aan de bovenzijde kleine vleugels (de facetgewrichten) waarmee ze met elkaar in verbinding staan.
De schoftwervels met de prominente doornuitsteeksels.
De lendenwervels hebben geen ribben meer, maar worden vooral gekenmerkt door vrij prominente dwarsuitsteeksels. Net als de borstwervels staan ook de lendenwervels met elkaar in verbinding met de facetgewrichten. De facetten in de lendenwervels zijn echter meer verticaal georiënteerd terwijl ze in het borstwervelgebied meer horizontaal ten opzichte van elkaar staan.
De overgang van borstwervels naar lendenwervels.
Het heiligbeen (of sacrum genoemd) bestaat uit 5 gefuseerde (vergroeide) wervellichamen. Het heiligbeen is door middel van het SI (sacro-iliacaal) gewricht verbonden met het bekken. Hierbij maakt de vleugel van het heiligbeen een gewrichtsverbinding met het bekken. Zowel de wervellichamen als de dwarsuitsteeksels zijn met elkaar vergroeid. Het gewrichtje tussen de dwarsuitsteeksels van het heiligbeen en de laatste lendenwervel noemen we het lumbosacraalgewricht (intertransversaal). Vaak fuseren bij paarden de doornuitsteeksels niet volledig. Het achterste deel van het heiligbeen vormt het dak van de bekkenholte.
Net zoals in de hals zijn er in de rug 2 soorten gewrichten waardoor de wervels ten opzichte van elkaar kunnen bewegen. Aan de onderzijde van de wervels zit tussen de opeenvolgende wervellichamen een tussenwervelschijf. Deze kraakbeenachtige schijven zorgen voor een stevige maar ook flexibele verbinding tussen de wervels. Bij paarden vormen deze tussenwervelschijven ongeveer 10-11% van de lengte van de wervelkolom, bij mensen is dit 25%. Zeker bij oudere paarden komen er wel (degeneratieve) veranderingen voor aan de tussenwervelschijven maar het klinisch belang hiervan is nog onduidelijk.
Onderzijde van de wervelkolom met tussen de wervels de tussenwervelschijven.
Aan de bovenzijde van de wervels bevinden zich de facetgewrichten, dit zijn synoviale gewrichten. Dat wil zeggen dat deze gewrichten bestaan uit 2 gewrichtsvlakken (de facet vleugels) omgeven door een gewrichtskapsel met daarin synovia (gewrichtsvloeistof). De vorm van de facet vleugels varieert behoorlijk in de rug van het paard. In het thoracale deel zijn de facetten heel vlak en meer horizontaal georiënteerd. Hierdoor heeft het thoracale deel van de wervelkolom relatief veel bewegingsvrijheid in lengtebuiging. Ter hoogte van de borstwervels heeft het paard dan ook de meeste lengtebuiging (lateroflexie) in de rug.
Anatomie van de wervels van het paard
De facetten van de lendenwervels hebben een lichte ronding en zijn meer verticaal georiënteerd. Daardoor is het lumbale deel van de wervelkolom beperkter in de lengtebuiging, maar kan het veel meer bewegen in buigen en strekken (flexie/extensie). Het gewricht tussen de laatste lendenwervel en het heiligbeen, het lumbosacraalgewricht, heeft de meeste bewegingsvrijheid van het achterste deel van de rug. Dit gewricht kan heel goed buigen en strekken (het hollen en bollen van de rug).
De facetgewrichten van de rug.
De wervelkolom ontleent een groot deel van zijn stevigheid aan de vele ligamenten die de wervels met elkaar verbinden. In de wervelkolom zijn 3 lange ligamenten die grote delen van de wervelkolom met elkaar verbinden. Aan de bovenzijde van de doornuitsteeksels loopt het supraspinaal ligament, ook wel de rugband genoemd (oranje). Dit ligament verbindt alle doornuitsteeksels met elkaar. Het supraspinaal ligament loopt vanaf de voorste borstwervels door naar het achterhoofd, in de hals wordt het ook wel de nekband (ligamentum nuchae) genoemd.
De andere 2 lange ligamenten van de wervelkolom zijn het ventrale- en het dorsale longitudinale ligament. Het dorsale ligament (groen) loopt over de bodem van het wervelkanaal. Het ventrale ligament (geel) loopt over de onderzijde van de wervels. Samen vormen ze een kapsel waartussen de tussenwervelschijven liggen. Naast deze grote ligamenten bevat de wervelkolom ook heel veel kleine ligamenten die de onderlinge wervels met elkaar verbinden. Tussen de doornuitsteeksels zitten de interspinaal ligamenten (zwart), deze kleine ligamenten verbinden de opeenvolgende doornuitsteeksels met elkaar.
De ligamenten van de rug: supraspinaal (oranje), interspinaal (zwart) en de ventrale (geel) en dorsale (groen) spinaal ligamenten.
De wervelkolom wordt omgeven door heel veel verschillende spieren, zowel grote als ook veel kleine spieren. Al deze spieren dragen bij aan de de stabiliteit van de wervelkolom maar zorgen ook voor de nodige flexibiliteit. Al deze verschillende spieren worden ingedeeld in 2 verschillende groepen, afhankelijk van hun positie ten opzichte van de wervelkolom.
Aan de bovenzijde van de wervelkolom, aan beide kanten van de doornuitsteeksels en over de dwarsuitsteeksels lopen de epaxiale spieren. Deze spiergroep kan twee soorten beweging geven: beiderzijdse aanspanning zorgt voor extensie (hol maken) van de rug en eenzijdige aanspanning zorgt voor lengtebuiging. De grootste spier uit deze groep is de lange rugspier (M. Longissimus dorsi). De hypaxiale spieren liggen aan de onderzijde van de dwarsuitsteeksels, aan beide kanten van de wervellichamen. Deze spiergroep zorgt voor flexie (bol maken) van de rug en dragen ook bij aan de lengtebuiging. De bekendste spieren uit deze groep zijn de Psoas spieren (m. Psoas minor en major). Naast alle rugspieren spelen de buikspieren ook een belangrijke rol in het aanspannen en opbollen van de rug.
Schematische weergave van de spiergroepen rondom de wervels.
De rug van het paard speelt een belangrijke rol in het bewegingsmechanisme. In deze serie van artikelen gaan we uitgebreid in op de anatomie, biomechanica en functie van de rug. Ook komen veelvoorkomende problemen waaronder Kissing Spines en artrose uitgebreid aan bod evenals de mogelijke behandelingen.
Artrose van de facetgewrichten van de rug leidt meestal niet tot hele duidelijke symptomen. Het kan leiden tot (milde) stijfheid van de rug en daardoor moeite met nageven, zijgangen of galopperen. Lees hier meer over het ontstaan, de symptomen en behandeling van rug artrose bij paarden.
Kissing spines is een zeer gevreesd rugprobleem bij paarden. Het hoeft echter niet altijd tot klachten te leiden. Er zijn veel paarden die met een vorm van kissing spines prima kunnen functioneren. Wat voor klachten passen bij kissing spines, hoe stellen we de diagnose en is het te behandelen?
De rugband is een lang ligament dat over de doornuitsteeksels van de wervels heen loopt. Acute blessures van de rugband zijn vaak duidelijk herkenbaar door een (pijnlijk) zwelling op de rug. Hoe kom je erachter dat er een blessure is van de rugband en is het te behandelen?
Halsproblemen bij het paard komen veel voor, daarom hebben we een serie artikelen geschreven over dit onderwerp. Het eerste artikel gaat over de anatomie, biomechanica en functie van de hals. De andere artikelen gaan dieper in op verschillende veelvoorkomende aandoening van de hals.
Als u op de hoogte wilt blijven van nieuwe ontwikkelingen binnen de praktijk, nieuw geschreven artikelen of nieuw binnen de paarden(geneeskunde)wereld kunt u zich hier opgeven voor de nieuwsbrief.