We zien regelmatig paarden en pony’s met PPID (pars pituitary intermedia dysfunction), vroeger ook wel bekend als ‘de ziekte van Cushing’. PPID komt voor bij wat oudere dieren, meestal vanaf een jaar of 15 en heeft verschillende symptomen. Er wordt geschat dat ongeveer 15% van de paarden boven de 15 jaar in meer of mindere mate PPID heeft.
In een vroeg stadium valt vaak op dat de paarden en pony’s een wat dikkere en langere vacht ontwikkelen en moeite hebben met verharen. Vaak valt op dat vooral het haar op de benen langer en krullerig wordt. Veel paarden gaan ook op specifieke plekken vet ophopen zoals boven de ogen of in de buik. Vaak zien we ook gedragsveranderingen, meeste paarden en pony’s worden wat slomer. Soms merken eigenaren ook op dat hun paard minder vrolijk en alert is.
In een verder gevorderd stadium kan het voor komen dat de paarden en pony’s niet meer verharen en het gehele jaar rondlopen met een enorme lange, dikke en soms krullende vacht. De meeste paarden en pony’s zijn ook beduidend slomer, vaak denkt men dan dit komt door de leeftijd. Er is meestal ook sprake van spierverlies wat meestal in combinatie met regionale vetophopingen leidt tot een hangbuik. Daarnaast zien we ook regelmatig paarden die gevoeliger zijn voor infecties, bijvoorbeeld een hoefzweer of luchtweg infecties. Ook lopen paarden en pony’s met PPID een groter risico op hoefbevangenheid.
PPID staat voor pars pituitary dysfunction, of te wel een disfunctie van de hypofyse. De hypofyse is een klein kliertje dat hormonen produceert in de hersenen. De hypofyse wordt aangestuurd door de Hypothalamus, samen regelen ze de productie van een aantal belangrijke hormonen. Ze zijn onder andere verantwoordelijk voor de temperatuur regulatie, productie van groei hormoon en het aansturen van de geslachtshormonen.
De hypofyse produceert onder andere ACTH, een stofje dat de bijnieren stimuleert om cortisol aan te maken. Bij paarden met PPID is de productie van ACTH ontregelt, er wordt daardoor te veel ACTH geproduceerd. Dit leidt vervolgens tot een overmatige productie van cortisol in de bijnieren. Cortisol is een lichaamseigen stress hormoon welke vele functies heeft in het lichaam en een grote rol speelt in alle symptomen van PPID. Het maakt onder andere suiker vrij om te vluchten of te vechten. Bij langdurige verhoging van de cortisol spiegel leidt dit tot een ontregeling van de suiker stofwisseling. Hierdoor stijgen zowel het glucose (suiker) als ook de insuline gehaltes in het bloed. Van insuline is bekend dat dit een belangrijke rol speelt in het ontstaan van hoefbevangenheid. Ook remt cortisol het immuunsysteem, daardoor zijn paarden met PPID gevoeliger voor allerlei infecties, bijvoorbeeld hoefzweren of luchtweg infecties.
Het stellen van de diagnose PPID was vroeger lastiger omdat het nog niet mogelijk was om de ACTH te meten. Het is sinds enkele jaren wel mogelijk om de ACTH te bepalen in het bloed en daarmee is de diagnostiek een stuk simpeler geworden. Bij gezonde paarden is de ACTH van november tot juli onder de 29 pg/ml. In het najaar vindt er bij gezonde paarden een stijging plaats van de ACTH spiegel. Gezonde paarden horen dan onder de 47pg/ml te zitten. Paarden met PPID zitten meestal boven deze referentiewaarden. Met name in het najaar stijgt het ACTH gehalte van paarden en pony’s met PPID flink. In het najaar is het onderscheid tussen wel of geen PPID dan ook het beste te maken.
Er zijn wel enkele valkuilen in de diagnostiek van PPID. Bij gezonde paarden kan de ACTH stijgen onder invloed van pijn of stress. Daarom is het bijvoorbeeld bij hoef bevangen paarden en pony’s niet handig om in het acute stadium de ACTH te bepalen. De kans bestaat namelijk dat deze alleen verhoogd is door de pijn en niet vanwege PPID. Een andere valkuil is dat de ACTH spiegel kan fluctueren, het kan gebeuren dat een paard wat op basis van de symptomen verdacht is voor PPID toch geen verhoogd ACTH heeft. Dit kan opgevangen worden door de ACTH bepaling te herhalen op een later moment. Bij dit soort gevallen kan ook erg zinvol zijn om de ACTH bepaling te herhalen in het najaar, dan hebben we de meeste kans om een goed onderscheid te maken tussen wel of geen PPID. Ook bij paarden en pony’s die een licht verhoogde ACTH waarde hebben maar niet duidelijk verdacht zijn van PPID is het zinvol om de ACTH opnieuw te meten in het najaar.
Mocht de ACTH bepaling geen duidelijk uitsluiting geven of er sprake is van PPID dan is het ook mogelijk een dexamethose suppressie test uit te voeren. We meten dan de cortisol waarde in het bloed, voor en na het toedienen van dexamethasone. Dexamethasone is een synthetische vorm van cortisol, dit onderdrukt normaal gesproken de productie van cortisol. Als het cortisol gehalte onvoldoende gedaald is na de dexamethasone injectie dan is indicatief voor PPID.
PPID is gelukkig vrij goed te behandelen met behulp van Pergolide. Pergolide is onder de naam Prascend op de veterinaire markt gebracht door Boehringer-Ingelheim. Pergolide is een dopamine agonist en remt de productie van ACTH in de hypofyse.
Als de diagnose van PPID is bevestigd dan kan er gelijk gestart worden met de behandeling. Afhankelijk van het gewicht van het paard of pony wordt gestart er met een half tot een heel tablet per dag. Vervolgens moet er 4 tot 6 weken daarna de ACTH waarde opnieuw gemeten worden. Is de ACTH waarde onder de referentie waarde dan is de dosering correct en is het verstandig om 1 a 2 keer per jaar ter controle de ACTH te laten bepalen. Is de ACTH waarde ondanks behandeling nog steeds te hoog dan moet de dosering Pergolide verhoogd worden. Daarna moet met 4 tot 6 weken opnieuw de ACTH waarde bepaald worden om te controleren of de dosering dan wel voldoende is.
Als u op de hoogte wilt blijven van nieuwe ontwikkelingen binnen de praktijk, nieuw geschreven artikelen of nieuw binnen de paarden(geneeskunde)wereld kunt u zich hier opgeven voor de nieuwsbrief.