Luchtweg aandoeningen kunnen grote gevolgen hebben voor het prestatievermogen van paarden. Problemen in de luchtweg kunnen zich op verschillende manieren manifesteren, de meest opvallende klacht bij luchtweg aandoeningen is hoesten. Maar ook verminderd presteren, neusuitvloeiing, bijgeluiden met ademen, koorts, lusteloosheid en natuurlijk benauwdheid zijn ook symptomen die passen bij een luchtweg probleem.
In dit artikel zullen we in gaan op de anatomie en functie van de luchtwegen van het paard. Ook zullen we kort uitleggen wat voor onderzoeken er mogelijk zijn bij luchtwegklachten. Onderaan dt artikel staan links naar een aantal veelvoorkomende luchtweg problemen.
We maken onderscheid in de voorste luchtwegen en achterste luchtwegen. De voorste luchtwegen zijn de neus, neusgangen, keel en luchtpijp. Ook de luchthoudende voorhoofdsholtes behoren tot de voorste luchtwegen. De voorste luchtwegen spelen een belangrijke rol in het filteren en opwarmen van de lucht voordat het in de longen terecht komt. Ook spelen de voorste luchtwegen daarmee een belangrijke rol in de afweer, ze vangen namelijk ook allerlei ziektekiemen weg. Het filteren van de lucht vind vooral plaats doordat de luchtwegen slijmbekercellen bevatten. Deze cellen produceren slijm wat stof en bacteriën opvangt. Naast de slijmbekercellen bevatten de luchtwegen ook trilhaarcellen, deze cellen bevatten kleine haartjes die bewegen. Ze zorgen voor afvoer van het aanwezige slijm.
Anatomie van de luchtwegen van het paard
De achterste luchtwegen bestaan uit de longen, waar de uitwisseling van gassen (zuurstof en koolstofdioxide) plaatsvindt. De luchtpijp zorgt voor de aan- en afvoer van lucht naar de longen. In de longen splitst de luchtpijp zich op in 2 hoofdbronchiën. Deze 2 bronchiën splitsen zich weer verder op in steeds kleinere wordende vertakkingen. Uiteindelijk komt de lucht via de bronchiolen (de kleinste vertakkingen) in de longblaasjes. De luchtpijp en grote bronchiën bestaan uit kraakbeen zodat deze luchtwegen altijd open staan. De wand van de bronchiolen bestaat echter uit spierweefsel waardoor ze kunnen vernauwen of juist verwijden. Het vernauwen van de bronchiolen speelt een belangrijke rol bij astma bij paarden.
Zoals al eerder aangegeven zorgen de longen voor de uitwisseling van gassen tussen de lucht en het bloed. Om de lucht in de longen te verversen is het in- en uitademen noodzakelijk. Het inademen is een actief proces waarbij de ademhalings- en middenrifspieren de borstholte vergroten. Hierdoor zuigen de longen zich vol met lucht. Het longweefsel is van nature elastisch. Als de spieren weer ontspannen dan zullen de longen vanzelf weer verkleinen en de lucht weer uitblazen. De werking van de longen is sterk vergelijkbaar met een ballon, als deze opgerekt wordt, zuigt hij lucht aan. Als de ballon vervolgens losgelaten wordt dan zal de lucht weer uitgeblazen worden.
Om de luchtwegen te beschermen hebben paarden een hoestreflex. De hoestreflex wordt opgewekt door prikkeling van speciale hoestreceptoren. Deze bevinden zich alleen in de voorste luchtwegen en de grote bronchiën. Deze receptoren reageren op prikkels zoals stof, rook, overmatig slijm, hele koude of warme lucht en hoge luchtdruk. Irritaties of ontstekingsreacties in de luchtwegen zorgen vaak voor een toename van de hoeveelheid slijm en zorgen voor een verhoogde gevoeligheid van de hoestreceptoren. Stimulatie van de hoestreceptoren leidt uiteindelijk tot een hoestreflex, daarbij wordt er met hoge druk lucht uitgeademd. Hierdoor worden slijm en andere verontreinigingen opgehoest. Hoesten is dan ook een hele nuttige reflex in een gezond paard.
Hoesten kan verschillende oorzaken hebben, variërend van een onschuldige verkoudheid, een luchtweg infectie, bronchitis of astma. Vaak zien we bij een verkoudheid alleen wat milde hoestklachten, veelal is een behandeling voor het hoesten niet direct noodzakelijk. Is er sprake van heftige hoestklachten of koorts dan is het wel verstandig om contact op te nemen met een dierenarts. Als er sprake is van koorts dan spelen meestal infectieuze oorzaken een rol, denk daarbij aan bijvoorbeeld een infectie met een influenza of een rhino virus.
De twee meest voorkomende oorzaken voor langdurig hoesten zijn een bronchitis en astma (recurrent airway obstruction). Beide aandoeningen zijn eigenlijk een overgevoeligheid van de luchtwegen. Een bronchitis zien we vaker bij wat jongere paarden en is meestal tijdelijk van aard. Astma zien we vooral bij wat oudere paarden. Het is een overgevoeligheid voor stof en is meestal wel permanent van aard maar meestal goed te managen met enkele aanpassingen in de huisvesting.
Astma bij paarden is een chronische luchtweg aandoening die ontstaat als het gevolg van een overgevoeligheid voor stof en schimmelsporen. Het uit zich in hoestklachten, verminderde conditie of benauwdheid. Indien het niet goed of tijdig behandeld wordt kan astma leiden tot onomkeerbare schade aan de luchtwegen.
Brochitis is een veel voorkomende luchtwegaandoening bij met name jonge paarden. Het ontstaat vaak als gevolg van een luchtweg infectie. Door de luchtweginfectie zijn de luchtwegen geprikkeld en raken ze tijdelijk overgevoelig voor bijvoorbeeld stof en schimmelsporen.
Rhinopneumonie is een virale infectie die veelal milde klachten geeft, het kan echter ook leiden tot een ernstige infectie die gepaard gaat met verlammingen. Ook kan het virus bij drachtige merries leiden tot abortus. Lees hier meer over het ontstaan, de symptomen en de behandeling van rhinopneumonie.
Droes is een erg besmettelijke ziekte bij paarden en pony's die wordt veroorzaakt door een bacteriële infectie. De infectie begint met koorts gevolgd door neusuitvloeiing. De infectie leidt uiteindelijk tot abcesvorming in de lymfeklieren, meestal onder de kaak maar soms ook boven de keel.
Als u op de hoogte wilt blijven van nieuwe ontwikkelingen binnen de praktijk, nieuw geschreven artikelen of nieuw binnen de paarden(geneeskunde)wereld kunt u zich hier opgeven voor de nieuwsbrief.