Maagzweren zijn een regelmatig voorkomend probleem bij paarden. De symptomen van maagulcera zijn niet altijd even duidelijk merkbaar en variëren van verminderd presteren, kribbebijten en vermageren tot koliek. Ook kunnen maagzweren minder voor de hand liggende klachten veroorzaken zoals staken met het rijden en pijn bij het aansingelen. Daarom ligt de diagnose niet altijd direct voor de hand en komen zweren veel meer voor dan men denkt. Zo heeft onderzoek aangetoond dat meer dan 70% van de renpaarden en endurance paarden tijdens competities in meer of mindere mate maagzweren hebben.
De maag vormt eigenlijk het startpunt van het darmkanaal van het paard. Voedsel gemend met speeksel wordt via de slokdarm aangevoerd naar de maag. De slokdarm is onder een vrij steile hoek geïmplanteerd op de maag. Dit in combinatie met een sterke sluitspier maakt dat de doorgang van de slokdarm naar de maag functioneert als een soort ventiel. Dit voorkomt dat de maaginhoud niet zomaar slokdarm in kan lopen, dat kan alleen als er veel druk staat op de maag. Hierdoor kunnen paarden ook niet overgeven en lopen paarden met zeer ernstige koliek het risico op het scheuren van de maag.
De maag bestaat uit twee delen, het bovenste deel is bekleed met een laagje verhoornde cellen. Dit deel van de maagwand kan slecht tegen maagzuur, als het lang in contact staat met hele zure maaginhoud dan kunnen er maagzweren ontstaan. Het onderste gedeelte bestaat uit slijmvlies, dit wordt beschermd door een laagje slijm. Tevens wordt onderin de maag het maagzuur geproduceerd. Tussen het verhoornde deel van van de maagwand en het slijmvlies onderin de maag zit een duidelijke overgang, deze wordt ook wel de margo plicatus genoemd.
De anatomie van de maag
Scopiebeeld van een normale maagwand met bovenin het verhoornde deel en onderin het slijmvlies.
Close-up van het verhoornde deel van een normale maagwand met kleine voerresten.
Doordat het voedsel en speeksel aan de bovenkant in de maag terecht komen en het maagzuur onderin geproduceerd wordt ontstaat er een verloop in de zuurgraad van de maag. Onderin de maag kan de pH wel 1,5 zijn terwijl de pH bovenin de maag normaal gesproken vrij neutraal (pH 7) is. Het bovenste deel van de maagwand staat normaal gesproken dus ook niet in direct contact met het maagzuur.
Maagzweer in het verhoornde deel van de maag, net boven de margo plicatus.
Maagulcera hebben lang niet altijd een heel specifiek beeld. Ze geven vaak vage klachten zoals wat minder eetlust, gewichtsverlies en een doffere vacht. Meer specifieke klachten voor maagzweren zijn pijn bij aansingelen, veel gapen en (regelmatig) koliek. Vaak zien we ook dat paarden met maagzweren minder presteren en vaker wat narrig zijn. Ook weten we dat er een relatie is tussen luchtzuigen en maagzweren. Of dat het kribbebijten een uiting is van ongemak of dat het kribbebijten bijdraagt aan het ontwikkelen van maagzweren is echter nog niet duidelijk.
Het moeilijke van maagzweren is dat elk paard anders reageert. Sommige paarden hebben duidelijke klachten en die blijken maar enkele kleine maagzweren te hebben. Terwijl andere paarden veel of hele grote zweren hebben maar eigenlijk relatief weinig symptomen vertonen. Daarom is het belangrijk om bij de verdenking op maagzweren het paard hierop te laten onderzoeken.
Een maagzweer is eigenlijk een beschadiging van de maagwand, meestal ten gevolge van het maagzuur. Tot enkele jaren geleden werd er gedacht dat alle maagzweren dezelfde ontstaanswijze hadden. Maar sinds enkele jaren weten we dat er twee type maagzweren zijn.
Maagzweren in het bovenste deel van de maag zien we het meest en zijn heel goed te behandelen. Deze maagzweren ontstaan vaak door een verkeerd rantsoen, lange periodes vasten of stress. Het onderliggende probleem is dat de zure maaginhoud onvoldoende gebufferd wordt waardoor de maaginhoud bovenin de maag ook erg zuur wordt. Dit komt meestal doordat het rantsoen te weinig ruwvoer bevat. Bij het kauwen van ruwvoer wordt speeksel vrijgemaakt, de combinatie van het voer en speeksel heeft een bufferende werking op de maaginhoud. Deze maagzweren zijn meestal goed te behandelen met behulp van maagzuur remmers en aanpassingen in het rantsoen en management.
Maagzweren in het verhoornde deel van de maag.
Maagulcera net boven de margo plicatus.
Maagulcera in het onderste gedeelte van de maag zien we wat minder vaak en zijn moeilijker om te behandelen. Ondanks wetenschappelijk onderzoek weten we eigenlijk nog niet goed waarom deze maagzweren ontstaan. Bij mensen komen vergelijkbare maagzweren voor, deze zijn veelal het gevolg van medicijn gebruik of een bacteriële infectie van de maagwand. Bij paarden is wel uit onderzoek gebleken dat bacteriën geen grote rol spelen in het ontstaan. Ook hebben veel paarden met dit type maagzweren geen medicijnen gebruikt die dit kunnen veroorzaken. Wat de achterliggende oorzaak is voor het ontstaan van deze zweren is dus nog niet bekend. Overigens is bij 30% van de maagzweren bij mensen de oorzaak ook niet bekend. Dit maakt dat deze maagzweren vaak lastiger te behandelen zijn en een langdurige behandeling vergen.
Diepe maagzweren in het onderste gedeelte van de maag.
Maagzweren onderin de maag rondom de uitgang naar de dunne darm.
De diagnose is alleen te stellen door middel van een maagscopie. Bij een maagscopie gaan we met een 3 meter lange endoscoop, een soort slang met een camera in het uiteinde, de maag van binnen bekijken. Bij sommige paarden is het zelfs mogelijk een klein stukje in de dunne darm te kijken. Lees hier meer over hoe een maagscopie uitgevoerd wordt.
De behandeling van maagzweren bestaat meestal uit het geven van een middel dat de maagzuur productie remt. Soms wordt dit ook gecombineerd met een supplement wat een bufferende werking heeft op het maagzuur en de maagwand beschermt.
Zoals al eerder aangegeven ontstaan maagzweren bovenin de maag vaak door een verkeerd rantsoen. Het is voor de behandeling belangrijk om ook kritisch naar het rantsoen te kijken. Het rantsoen moet bestaan uit voldoende ruwvoer en mag niet te veel krachtvoer bevatten. Als norm voor voldoende ruwvoer adviseren wij om minimaal 1,5% van het lichaamsgewicht aan droge stof te voeren. Voor een paard van 600kg zou dat neerkomen op 9kg droge stof, dat komt in de praktijk neer op ongeveer 11kg droog hooi. Voordroog en kuilgras hebben een lager droge stof gehalte dus daar moet meer van gevoerd worden.
Ook is het van belang om de porties ruwvoer zoveel mogelijk verdeeld over de dag te geven zodat de paarden geen lange periodes zonder ruwvoer staan. Dit zorgt voor een vrij continue aanvoer van voedsel en speeksel naar de maag, dit heeft een bufferende werking op het maagzuur. Ook kan het soms noodzakelijk zijn om het krachtvoer te mengen met een ruwvoer zoals lucerne om het kauwen en daarmee de speekselafgifte te stimuleren. Welke aanpassingen er nodig zijn in het rantsoen en management zijn per geval verschillend, dit zullen we dus ook per patiënt bekijken. Voor meer informatie over voeding kunt ook op onze website terecht.
De preventie van maagzweren hangt nauw samen met het rantsoen en het (voer)management. Voor de preventie van maagzweren gelden dezelfde stelregels als bij de behandeling. Het rantsoen moet dus voldoende ruwvoer bevatten en zo goed mogelijk over de gehele dag verdeeld zijn. Meer informatie over voeding en maagzweren is ook op onze website te vinden. Voor vragen over voeding en de preventie van maagzweren kunt u contact met ons opnemen. Ook is het mogelijk om een afspraak te maken voor voedingsconsult zodat we het rantsoen van uw paard kunnen optimaliseren.
Als u op de hoogte wilt blijven van nieuwe ontwikkelingen binnen de praktijk, nieuw geschreven artikelen of nieuw binnen de paarden(geneeskunde)wereld kunt u zich hier opgeven voor de nieuwsbrief.